تاریخچه چرم قسمت دوم

مقدمه و آشنایی با تاریخچه چرم

مقدمه
تاریخچه چرم دوزی
تاریخچه چرم در ایران

ایرانیان با پیشینه سه هزار ساله، اولین و قدیمی ترین تولید کنندگان چرم در جهان هستند. آثار باستانی به جا مانده از دوران قبل از میلاد نشان دهنده این است که ایرانیان ازحدود ۱۵۰۰ سال قبل از میلاد بود که از چرم برای لباس و زره نیز استفاده کردند.

وجود واژه هایی مانند ادیم، کیمخت، ساغری، تیماج، سختیان در زبان پارسی قبل از اسلام و همچنین وجود واژه هایی مرتبط با وسایل و ابزارهای چرمی مانند سختک، کمربند، انگشتیان، مشک و … در متون پهلوی نشان دهنده استفاده گسترده از چرم در ایران پیش از اسلام است.

به نوشته ابن یمین، ایرانیان باستان از پوست حیواناتی مانند گاومیش و گاو و گوسفند برای نوشتن بر روی آن استفاده می کردند و ابن یمین در نوشته هایش بر نوشتن فرمانهای درایوش بر روی چرم اشاره کرده است. بنا بر برخی روایات ، اوستا را بر دوازده هزار قطعه پوست گاو نوشته بودند.هچنین پوست نوشته هایی که در اورامان کردستان یافت شده و در موزه بریتانیا نگهداری میشود نشان دهنده استفاده از پوست برای نگارش در دوره اشکانیان است.

تولید انواع پوست و چرم و نیز تجارت مرتبط با آن در دوره عباسی در سراسر قلمرو اسلامی پر رونق بود. استفاده از پوست حیوانات مختلف برای ساخت پوستین و قبضه شمشیر و آستر کفش و لباسهای زمستانی هچنین برای افسار و رکاب و مشک و همچنین جلدهای چرمی برای کتاب ها که به صورت ساده ای طلاکوب می شد بعضی از مهمتری کاربردهای چرم در این دوره است و گزارشهای فراوانی درباره تجارت پوست و چرم در این دوره در دست است که نشان دهنده رونق استفاده از چرم در این دوره میباشد.

تجارت چرم و پوست پس از حمله مغول نیز پررونق بود، مکاتبات خواجه رشید الدین گواه شهرت برخی شهرها مانند تبریز و شیراز در این دوره است. در دوره تیموری از چرم برای تجلید کتابها و ساخت جلدهای ضربی و سوخت استفاده بسیاری میشد به طوری که هنر سوخت علاوه بر جلد سازی به عنوان هنری تزئینی نیز در این دوره اهمیت پیدا کرد.

گزارشهای جهانگردان  از دوره صفوی نشان دهنده رونق فراوان بازار چرم و فعالیتهای مرتبط با آن است.

کمپفر از کارگاههای سلطنتی و از کفش دورخانه و پوستین دوزخانه در این دوره سخن گفته است. معروفیت ساغری ایرانی در این دوره به حدی بود که شاردن معتقد است واژه شاگرن فرانسوی به معنی پوست خالدار مقتبس از کلمه ساغری می باشد. ساغری در دوره صفوی در تبریز تولید می شد و بیشتر در ساخت چمه و کفش کاربرد داشت و همه درباریان از این نوع کفشهای ساغری می پوشیدند.

در دوره قاجار انواع چرم به مقدار زیاد در شهرهای ایران تولید می شد. همدان در این دوره مرکز مهم تولید نوعی چرم معروف به چرم همدانی بود که از پوست گوسفند تهیه می شد؛ و در این دوره از جمله کارهایی که امیر کبیر در سال ۱۲۶۷ به نمایشگاه لندن فرستاد پوست بود.

در این دوره صادرات پوست و چرم از اغلب شهرهای ایران به روسیه و عثمانی و هند رونق بسیار داشت. علاوه بر همدان شهرهای تبریز و اصفهان نیز در تولید و صادرات چرم سهم بسزایی داشتند. در عین حال به علت مسایل شرعی تجارت چرمهایی که توسط غیر مسلمان تولید می شد در درست ارمنیان بود.

اولین کارخانه چرم سازی ایران در سال ۱۳۰۸ در شهر تبریز بنا شد و پس از آن در همدان، تهران، اصفهان و برخی شهر های دیگر نیز کارخانه هایی تاسیس شد به طوری که در سال ۱۳۳۷ تعداد ۲۲ کارخانه در ایران مشغول به کار بودند.

از سال ۱۳۶۲ در اطراف شهرهایی که از قدیم در تولید چرم فعال بودند مانند تهران و تبریز و مشهد، شهرکهای صنعتی تولید این کالا راه اندازی شد که نا چرم شهر را بر این شهرک ها نهادند که وجود این شهرهای صنعتی به افزایش تولید چرم و کیفیت آن کمک شایانی نموده است به طوری که امروزه فقط در شهر تبریز سالانه۲،۵۰۰،۰۰۰ جلد چرم تولید می شود.

کاربرد چرم در دوران قبل از اسلام

انسان در همان روزهای اولیه سکونتش بر روی زمین به خواص و اهمیت پوست حیوانات پی برد و به همین جهت از آن برای مصارفی چون پوشاک، کفش ، زیر انداز و … بهره جست.

اگرچه انسان در ابتدا پوست را به صورت خام مورد استفاده قرار می داد ولی به مرور زمان به فن نگهداری و دباغی پوست و تبدیل آن به چرم پی برد.

در یک نقاشی دیواری متعلق به سطح (III) چتل هوبوک از ۵۷۵۰ سال قبل از میلاد تصویر شکارگری در حال رقص با یک لنگ از پوست پلنگ دیده می شود.

چتل هوبوک

نکته مهمی که با توجه به شواهد و قرائن موجود مانند اشیای بدست آمده از دوران قدیم و همچنین مجسمه ها، نقشه برجسته ها و نقاشی ها می توان به آن اشاره کرد؛ استفاده از چرم به صورت روزمره بوده است ، به عبارتی دیگر چرم به طور دائم در زندگی انسان نقش داشته و به کار می رفته است. این کاربرد گاهی در پوشاک ، خصوصاً کفش شکارچیان و جنگجویان و گاهی برای افسار و یراق آلات حیوانات و زمانی نیز برای ساخت ظروف بوده است.

ادامه متن در ....